Reactie Prisma op Nota "Investeren in Perspectief" van minister Kaag

Geplaatst op 06-06-2018 in Actueel.

Het is onbegrijpelijk en ongeloofwaardig dat minister Sigrid Kaag (Ontwikkelingssamenwerking) de rol van religie in haar nieuwe beleid niet één keer noemt.
Het is ten eerste een groot compliment waard dat het kabinet weer wil investeren in ontwikkelingssamenwerking. Ook maakt de minister uitstekende beleidskeuzes door te kiezen voor conflictpreventie, armoedebestrijding, de gevolgen van klimaatverandering en het versterken van de positie van vrouwen en meisjes.

Als je in wilt zetten op deze thema’s, is het echter onbegrijpelijk dat in de nota helemaal niets gezegd wordt over de rol van religie bij duurzame ontwikkeling. Met twee christelijke partijen in het kabinet, hadden wij een bredere visie verwacht.

Minister Kaag hangt haar beleid op aan de duurzaamheidsdoelen, die we als internationale gemeenschap hebben afgesproken om te behalen in 2030. Denk aan goed onderwijs of fatsoenlijke banen en economische groei. Kaag gebruikt de doelen bijna als een soort ‘10 geboden’. Het probleem is alleen dat deze doelen niet het niveau hebben van waarden en normen. De duurzaamheidsdoelen gaan juist uit van de maakbaarheid van de wereld en rept nergens over de diepere laag die mensen drijft en inspireert. Juist deze diepere laag is essentieel als je duurzame ontwikkeling wilt voor iedereen. Hiervoor heb je verandering nodig bij ons, in het Westen en op het zuidelijk halfrond.

Hoe verander je mensen? Volgens socioloog Kees Schuyt zijn er drie lagen van verandering. De eerste laag is het dagelijks leven. Je kan grote verandering brengen in het leven van mensen, maar je pakt vooral gevolgen aan en niet de grondoorzaken. De tweede laag zijn de instituties zoals de staat, rechtspraak en media. Als zij veranderen en zich richten op recht voor ieder mens zal er al behoorlijke verbetering komen. De meest effectieve laag om verandering te realiseren, is het niveau van hoop, geloof, normen en waarden van mensen. Als mensen en maatschappijen nieuwe ideeën omarmen en erin geloven zal er duurzame verandering plaatsvinden. Juist op dit niveau spelen geloofsovertuigingen van mensen een grote rol. Religie drijft, en motiveert en inspireert mensen.

gematigde religieuzen
Minister Kaag wil verandering op allerlei thema’s – van conflictpreventie tot het tegengaan van bevolkingsgroei. Op al deze thema’s doet religie ertoe. Als je jonge mensen wilt bereiken die dreigen te radicaliseren, zijn vaak alleen nog gematigde religieuze leiders en organisaties in staat om het gesprek aan te gaan met deze jongeren. De minister wil inzetten op meer psychosociale hulp, wat wij een uitstekend idee vinden. Kijk en leer dan van de kerken die al decennialang psychosociale hulp of traumacounseling aanbieden. Bijvoorbeeld in Congo, waar kerken oorlogsslachtoffers opvangen en begeleiden. Kerken en religieuze organisaties spelen vaak een rol in het verlenen van noodhulp en kunnen ook een grotere rol gaan spelen in het voorkomen van rampen, mits je ze hierin betrekt. Ook het tegengaan van meisjesbesnijdenis, het uithuwelijken van kinderen en geweld tegen vrouwen kun je veel effectiever bestrijden als je religieuze leiders erbij betrekt. Zij kunnen verhalen uit de Bijbel gebruiken om deze thema’s te bespreken in hun gemeenschap en alternatieve rituelen instellen. Dan bereik je zoveel meer dan met een overheidscampagne van posters aan de kant van de weg met de boodschap om te stoppen met het slaan van je vrouw.

Zuid-Sudan
Ook in vredesbesprekingen is het noodzakelijk dat je religieuze leiders betrekt. Een goed voorbeeld hiervan zijn de vredesbesprekingen over Zuid-Sudan, die op initiatief van religieuze leiders recent plaatsvonden in Ethiopië. Hierbij komt nog dat kerken en religieuze organisaties overal aanwezig zijn en ook blijven. In het meest afgelegen gebied en in de meest fragiele staat vind je kerken. Kerken kunnen netwerken bieden, bereiken de allerarmsten en genieten vaak een groot vertrouwen van de lokale bevolking. De minister wil meer focussen op de instabiele regio’s en conflictlanden. Dat zijn dus nóg meer redenen om religie mee te nemen in haar beleid.

Religie doet ertoe. Wereldwijd is voor zo veel mensen geloof de belangrijkste bron. Als deze nota voor ontwikkelingssamenwerking duurzame verandering wil teweegbrengen, maar niet één keer de rol van religie noemt als serieuze factor, dan is die nota bijna ongeloofwaardig. Reden voor een paar stevige vragen vanuit de Tweede Kamer.

Joanne van der Schee, senior beleidsmedewerker Prisma

Nederlands Dagblad, 29 mei 2018

Dit artikel is ook geplaatst in het Reformatorisch Dagblad.